De opwarming van de aarde heeft ook in Vlaanderen gevolgen: ons hele weerpatroon is aan het veranderen. Een verhoogde kans op wateroverlast en tegelijk een drogere bodem, dat zijn twee klimatologische feiten die wonen en werken in steden of gemeenten steeds meer zullen beïnvloeden.
Sinds een 15-tal jaar wordt bijzondere aandacht geschonken aan het afkoppelen van hemelwater en het scheiden van het afvalwater. Zowel op het openbaar als op het particulier domein moet men het hemelwater in de eerste plaats vasthouden (en hergebruiken), laten infiltreren en pas in de laatste instantie vertraagd afvoeren.
Het is echter niet altijd duidelijk welke mogelijkheden er vandaag of in de toekomst bestaan om deze strategie in de praktijk te brengen. Via de opmaak van een hemelwaterplan kan men aan deze vraag tegemoet komen.
Dit hemelwaterplan vormt op deze wijze de logische aanvulling van het zoneringsplan. Waar het zoneringsplan de vraag beantwoordt hoe vandaag en in de toekomst het afvalwater wordt behandeld, beantwoordt het hemelwaterplan deze vragen voor de hemelwateraspecten conform de strategie van vasthouden, bufferen en afvoeren.
Het toepassen van deze drietrapsstrategie zorgt voor:
- Efficiëntere werking van de waterzuiveringsinfrastructuur. Verdund afvalwater verlaagt het rendement van RWZI’s en KWZI’s
- Verhinderen dat gemengd hemelwater en afvalwater ongezuiverd overstort naar waterlopen
- Brongericht hergebruik en vasthouden van hemelwater
- Tegengaan van wateroverlast
- Brongerichte zuivering van hemelwater dat afstroomt van verharde oppervlakken
Het hemelwaterplan is een werkinstrument en dient niet om maatregelen wettelijk af te dwingen. Maar het bekomen van subsidies voor de aanleg van gescheiden rioleringsstelsels wordt hier wel aan gekoppeld. Het kan als insteek dienen voor ruimtelijke planningsinitiatieven of bijvoorbeeld het beoordelen van vergunningsaanvragen.
Bij het uitwerken van een integrale visie is het belangrijk om het hemelwater maximaal ter plaatse te houden en niet (versneld) verder stroomafwaarts af te voeren. Dit heeft ook ruimtelijke implicaties. Zo moet verharding geminimaliseerd worden en moet er ruimte voorzien worden voor water en dit bij voorkeur via meervoudig ruimtegebruik. Deze integrale ruimtelijke visie beantwoordt zo niet alleen aan de principes van integraal waterbeleid maar evenzeer aan de ruimtelijke principes van zuinig ruimtegebruik en het vrijwaren van de open ruimte.
Dit hemelwaterplan heeft in eerste instantie de doelstelling om een aantal concepten (bv. ruimte voor infiltratie; ruimte voor buffering (offline en online); noodzaak voor aanleg van extra hemelwaterafvoer via grachten of RWA-leidingen …) naar voren te schuiven en een eerste ruwe inschatting te maken van de benodigde oppervlaktes.